शाळा व कॉलेज - पाठांतर

'हिरवे हिरवे गार गालिचे...' पाठ होत नव्हतं म्हणून मास्तरांनी आम्हाला गालिच्यावर झोपायच्या लायक ठेवलं नव्हतं. शाळेत पाठांतर ही एक अत्यंत आवश्यक बाब होती. काही समजले नाही तरी चलेल पण पाठ असायला हवे. इंग्रजी शब्दांनी तर अगदी उच्छाद मांडला होता. रोज दहा शब्द पाठ करायचे आणि शब्द चूकला तर छडी उलटया हाताला छेद देवुन तळ हात लाल करायची. आणि म्हणूनच की काय आज सगळे शब्द खडानखडा ओठांवर येतात, जर काही येत नसेल तर ते इंग्रजी...!

पूढे पठांतरावर अमचा एवढा विश्वास बसला की कॉलेजात गेल्यावर एकही दिवस क्लासमधे न जाता परिक्षेच्या पूर्वरात्री अतिउत्तम पाठांतर करुन पेपर मधे पास होउन जगाला आश्चर्यचकित करण्याची कला आमच्या अंगी विकसित झाली जीला आज सर्वसामान्यांच्या भाषेत “दी लास्ट नाइट स्टडी” अशी संज्ञा मिळाली आहे. गेल्या पाच वर्षाच्या प्रश्नपत्रिका एकत्र करुन त्यातून नेहमी येणारी मोजकी प्रश्न बाजुला काढायची, त्यावर काही अनाकलनिय अंदाज बांधायचे आणि तेवढीच प्रश्न (आणि उत्तरही!) मूकपाठ करायची जेणेकरुन पास होण्याची खात्री होईल. बाकी डिस्टिंक्शन मध्ये येणे, पहिले येणे या सर्व कोचिंग क्लासेसवाल्यांनी काढलेल्या भ्रामक कल्पना अाहेत असे समजावे आणि गुमान पास होण्यात धन्यता मानावी त्यातच सामान्यांचे (बुद्धीने) हित असते. तसही पहिले येवून मेडिकलला नंबर लागला जरी तरीही अॅड्मिशनच्या फीचा खर्च झेपणार आहे कुणाला? त्यामूळे पालकांना कुठल्याही आर्थिक पेचात न टाकता सुखाने पास व्हावे. हं आता त्याने अतिशय साधारण विद्यार्थी असण्याचा दोष अंगी लागतो पण इतरांच्या हिताप्रित्यर्थ स्वत:च्या शीरावर घेतलेल्या दोषांत कसलेही पातक नसते हे विधान तर सर्वसम्मतच आहे. नाही का?